‘De belastingdienst is net een kerstboom waar steeds meer ballen in komen te hangen. Er komt een moment dat hij topzwaar wordt en omvalt’ en ‘de Belastingdienst draait op het systeem, vergelijkbaar met de ponskaart, terwijl mensen nu hun geld binnen twee seconden met hun telefoon over maken.’
Als trouwe luisteraar van de podcast ‘NRC Haagse Zaken’ vallen mij deze metaforen op in de podcast ‘#19 Gezocht: Belastingdienstfluisteraars’. In dit interview pluist politiek redacteur Lamyae Aharouay samen met haar gasten door het dossier van de Belastingdienst. De hele dag moet ik aan die volle kerstboom en de ponskaart denken. Dát is de kracht van een goede metafoor. Die kruipt in je hoofd en komt er niet meer uit.
Wat is een metafoor?
Een metafoor is een stijlfiguur waarmee je twee dingen vergelijkt die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, maar wel een abstracte overeenkomst hebben. Een metafoor zet je op een creatieve manier aan het denken. Het roept een beeld op dat je makkelijk onthoudt.
Niemand krijgt een beeld bij abstracte begrippen uit de zakelijke communicatie. Heb jij een concreet beeld bij begrippen als bijvoorbeeld: ‘bewustwordingsproces’, ‘duurzaam’, ‘de waarheid’, ‘coaching’, ‘energie’, ‘cultuur’, ‘de media’, ‘weerstand’, ‘rendement’, ‘synergie’, ‘het systeem’ en ‘visie’? Zo kan ik nog wel even doorgaan. Begrippen die ik zelf ook regelmatig gebruik. Ik geef het meteen toe.
Maar steeds minder, want een scheermesje in een appel of een badkuip vol met ijs. Dat zie je meteen voor je. Daarom worden abstracte waarheden, vaak weergegeven in concrete beelden.
Wat doen metaforen?
- Spreken verbeeldingskracht aan;
- Roepen herkenning op;
- Maken positieve associaties mogelijk;
- Sluiten aan op persoonlijke emoties en ervaringen;
- Geven diepgang aan communicatie;
- Versterken en verankeren de boodschap.
Hoe kom je aan een goede metafoor?
1. Sluit aan bij het leven van alle dag
Probeer een draai te geven aan iets heel alledaags om iets uit te leggen. Kijk bijvoorbeeld eens met andere ogen naar een willekeurig voorwerp uit je omgeving en probeer te associëren. Neem bijvoorbeeld je fiets of je klok of een zak popcorn of je telefoon. Wat kun je leren van je fiets? Wat voor fiets heb je? Welke eigenschappen en functies heeft jouw fiets? Wat zijn voor- en nadelen van een fiets? En ga zo maar door. Geef alledaagse voorwerpen menselijke kwaliteiten.
2. Ga naar buiten
Wist je trouwens dat in de natuur metaforen voor het oprapen liggen? Denk eens aan die oude knoestige eik die symbool staat voor duurzame ontwikkeling en groei. Wat betekent de afwisseling van seizoen voor jou? De belofte van de lente en de kleurrijke herfst inspireren je en zo kom je haast als vanzelf op nieuwe ideeën en verrassende metaforen.
Origineel
De kunst bij het zoeken naar een metafoor is origineel zijn. Want versleten metaforen heb je al zo vaak gehoord en gelezen dat ze ondertussen hun uitwerking hebben verloren. Voorbeelden, ‘Hij is als een open boek voor me’ of, ‘Zijn vriendin is een groen blaadje’, ‘plakken’ niet meer.
Waarom werk ik met metaforen?
Een praktijkvoorbeeld
De discussie in het zorgteam komt pas goed op gang als ik de leden vraag een metafoor voor hun team te bedenken. Het doel van deze sessie is hun onderlinge samenwerking bevorderen en na te denken over hun toekomstvisie op en in de zorg.
Zij vergelijken hun team met een nieuw tijdschrift. Zij stellen vragen als: ‘Waar doet het tijdschrift je aan denken?’ ‘Stel dat het tijdschrift een special wijdt aan één dier, welk dier is dat dan en waarom?’ ‘Stel dat het tijdschrift gevoelens beschrijft; Hoe voelt het zich nu en op welke momenten is het kwetsbaar en waarom?’ ‘Hoe komt het tijdschrift aan nieuwe abonnees?’ ‘Voor welke doelgroep is het tijdschrift?’ ‘Hoe ziet de redactie van jullie tijdschrift eruit?’ ‘Welke kopij leveren jullie aan het tijdschrift?’
De werkvorm leidt tot een levendige discussie met verrassende beelden. Aan het eind van de bijeenkomst presenteren deelnemers hun ‘tijdschrift’. Met daarin persoonlijke verhalen over samenwerking en motivaties waarom zij ooit voor de zorg kozen en waar zij over vijf jaar staan. Bij de evaluatie vraagt een deelnemer zich af waarom deze inspirerende en interessante bijeenkomst een ‘Sessie Visieontwikkeling’ wordt genoemd? Tsja….
De ‘klittenbandtheorie’
Als trainer wil ik dat mijn boodschap blijft ‘hangen’. Ik help deelnemers zich verder ontwikkelen zodat zij nieuwe stappen zetten. Dat gaat het best met de ‘klittenbandtheorie’. Als je kijkt naar de twee kanten van klittenband, zie je dat de ene bedekt is met haakjes en de ander kant met lusjes. Druk de twee kanten tegen elkaar en de haakjes raken vast in de lusjes.
Dat is precies wat ik ook in mijn trainingen doe. Ik probeer abstracte stof uit te leggen in levendige en concrete beelden die zich gemakkelijk vasthaken in het geheugen van deelnemers. Daarom werk ik met metaforen. Zij hebben een grote plakfunctie en bieden verrassend veel mogelijkheden én blijven net als klittenband stevig vast zitten!
Geschreven door Miriam Trommelen, Apeldoorn, 23 januari 2020
Wil je de impact van jouw communicatie vergroten? Leer relatie- en doelgericht communiceren. Wist je dat we alle trainingen ook in-company verzorgen? Bekijk ons aanbod.
